Hoe water bewoners van de stad kan verbinden

Water en steden, ze zijn overal ter wereld nauw verbonden met elkaar. De nabijheid van water was door de eeuwen heen een belangrijk stedenbouwkundig element. Het water bracht (letterlijk) mensen samen. Maar waar het vrij stromende water historisch een grote aantrekking had, stopten stadsbewoners het gaandeweg in een strak keurslijf van kanalen en versterkte beddingen. De ooit vruchtbare valleigrond is ondertussen verdwenen onder beton en asfalt, waardoor we soms zelfs vergeten dat waterlopen een ecosysteem vormen. De biodiversiteit onder en rond het water is zienderogen achteruitgegaan.

Op vlak van ruimtelijke kwaliteit is die boodschap al meer doorgesijpeld. Waar het water een aantal decennia zo sterk vervuild was dat vele waterlopen onder de grond verdwenen, dromen veel stadsbewoners nu van wonen aan het water. Langs het water flaneren, op het water recreëren, horeca op het water… Men onderzoekt zelfs hoe pakjesdiensten over het water kunnen opereren. Deze trend biedt kansen en uitdagingen voor het stedelijke waterbeheer. Er worden weer meer investeringen in waterlopen gedaan, maar tegelijk stijgt ook het aantal claims op het water. Hierbij wordt het eigenlijke ecosysteem al snel vergeten. Als we zo doorgaan Uberen we straks allemaal met de CO2- neutrale watertaxi, maar bespeuren we geen vissen meer in het water. 

Weg van water
Rivieren zijn belangrijke fysische elementen en ecologische corridors, ook in de stad. Ze bieden ons, mensen, verbinding met onze natuurlijke omgeving. Blauw-groene assen helpen om een meer klimaatrobuuste stad te bouwen die een aangename woonplek is voor mens en dier. Hierin zit een belangrijke opgave voor de ontwerpers en architecten om deze ecologische systemen te combineren met de andere ruimtelijke claims. Het vergroenen van het stedelijk watersysteem is namelijk geen leuk extraatje, maar verdient een eigen ontwerp, startende vanuit een ecologische systeemlogica in en rond de waterloop. Doordat deze systemen zo sterk gewijzigd zijn, hebben we vandaag geen duidelijk visie voor de bijhorende ontwerpopgaves.

In het BWMSTR-label ‘Weg Van Water’ vertrekken we daarom vanuit de waterloop zelf om de verschillende uitdagingen op en rond het water met elkaar te verbinden. Zo komen nieuwe vragen aan de oppervlakte: Hoeveel ruimte voor de dynamiek van de waterloop is er nog? Hoe kan de ‘stad als spons’ ook bijdragen tot een betere waterkwaliteit? Welke ecologische kwaliteit is hier haalbaar? Hoe draagt de waterloop bij tot de kwaliteit van de leefomgeving, op vlak van verkoeling, biodiversiteit, publieke ruimte?

Neem nu de De Reep in Gent: een stuk water dat terug werd opengelegd voor de Gentenaars en een prachtig voorbeeld van nieuwe publieke ruimte. Het blijft echter wel een betonnen waterbak waar geen rekening is gehouden met het natuurlijke systeem. In ons onderzoek gaan we op zoek naar een samenspel tussen ecologische waterstructuren en aantrekkelijke publieke ruimte. Zo wordt de waterloop in de stad niet alleen een waterweg, maar wordt de stad ook ‘weg van water’.

Auteurs: Lieven Symons, Elina Bennetsen, Katelijne Vanhoutte en Zuzanna Rucka

Meer weten over ‘Weg van Water’? Tijdens het Festival van de architectuur (F/a) kan je op maandag 23 september een Labo over burgers en waterbeleid volgen op DOK Gent. ’s Avonds is er ook een lezing met o.a. landschapsarchitect en urbanist Thierry Kandjee (Taktyk) en Hiltrud Pötz van ‘Atelier Groenblauw’.