D/a: Stedelijk Lyceum Cadix

Een ode aan een havenwijk

Korteknie Stuhlmacher Architecten

Bezoek dit project tijdens een rondleiding door Mechthild Stuhlmacher. Deze rondleiding is gratis, maar inschrijven is verplicht via onderstaand formulier. Lucas (F/a Curatorenteam) licht toe waarom je dit project zeker niet mag missen.

De Cadixwijk in Antwerpen is een genot voor de liefhebber van hedendaagse architectuur. Vroeger bruiste hier de havenactiviteit, vandaag volgt het ene prachtige project op het andere. De nieuwe creatieve en technische campus van het Stedelijk Lyceum Cadix is daarom maar één van de vele projecten die in deze wijk het bezoeken waard zijn.

Nog meer in een dense buurt 

Het Stedelijk Lyceum Cadix is het resultaat van een complexe architecturale en stedenbouwkundige opgave. Het project integreert twee middelbare scholen en een woonvolume in een al dense havenomgeving. Scholen van Morgen geeft de impuls voor de realisatie. Dit is een publiek-private samenwerking waarmee Vlaanderen in totaal 182 schoolprojecten realiseert over de onderwijsnetten heen. Korteknie Stuhlmacher Architecten wint de ontwerpwedstrijd met een project dat ten volle inzet op meervoudig ruimtegebruik. Het project laat zo toe dat de ruimten, leslokalen en ateliers bruikbaar zijn voor diverse doeleinden, lesmethoden en gebruikers. In totaal bestaat het project uit drie gebouwen: het historische Van Averbekegebouw, twee gerenoveerde havenloodsen en een nieuwbouw.

De nieuwbouw 

De nieuwbouw van de onderwijscampus beslaat één helft van een bouwblok aan Kempisch dok Westkaai. De andere helft van de grond is in privébezit waardoor ook woningen zijn geïntegreerd. Die passen binnen het masterplan van Korteknie Stuhlmacher maar zijn ontworpen door derden.

De architecten spelen met de stedenbouwkundige regels van de plek. Zo krijgt de school een plek aan het water, doordat de architecten vanuit de school zichten tussen de woonvleugels mogelijk maken. De nieuwbouw is een compact volume met een voorbouw van zes lagen. Met haar repetitieve zadeldaken refereert ze naar de havenloodsen aan de overkant. Het volume bestaat uit zeven vleugels waarbij de achterbouw regelmatig lager is dan de voorbouw. Zo brengen ze licht binnen, creëren ze een binnentuin en doorzichten naar het water. Het gebouw heeft het karakter van een fabrieksgebouw met grote, open ateliers. Dankzij hun plek op het gelijkvloers aan de straatzijde, vormen deze dubbelhoge ruimtes een etalage naar de wijk toe.  Tussen de atelierruimtes bevinden zich op het tweede en het derde niveau de theorielokalen. Die kunnen zowel apart als in clusters gebruikt worden door beide scholen.

Het geheel is opgebouwd uit een flexibele kolomstructuur met niet-dragende tussenwanden. Zo kan het wijzigende noden makkelijk opvangen. Het kleurenpalet binnenin is kenmerkend. Het is zowel ingetogen als warm en gebruikt veel pasteltinten. Let vooral ook op het rijke tegelgebruik, zowel binnen als buiten in de gevel. De kleuren en materialen refereren naar het rijke industriële verleden van het Eilandje en de Cadixwijk.

De havenloodsen 

De havenloodsen vormen het sociale centrum van de school. Hier bevinden zich de kantine, een open speelplaats en een grote gymzaal. Daarnaast bevindt zich hier ook de drukkerij. Het complex bestaat uit vier loodsen die oorspronkelijk met elkaar in verbinding stonden. Twee ervan zijn in het bezit van de school, een derde hebben ze in bruikleen als overdekte speelplaats.

In 1940 wordt het geheel gebouwd als aanwervingslokaal voor havenarbeiders, wat tot die tijd in cafés gebeurde. Het gebouw is daarom een belangrijke stap in het emancipatieproces van de arbeiders en de gevels vertalen dit vooruitstrevende karakter. Ze vertonen belangrijke stijlkenmerken van de functionalistische architectuur van de jaren dertig, zoals bijvoorbeeld een uitgesproken horizontaliteit. Binnen is de oorspronkelijke taal zuiver functioneel met sprekende vakwerkspanten. Korteknie Stuhlmacher behoudt die en voegt door kleurgebruik en veel hout een nieuwe laag toe. Let bij dit kleur- en materiaalgebruik ook zeker op wat je ziet terugkomen in de nieuwbouw. Zo merk je hoe de ontwerpers het geheel van verschillende gebouwen tot één project samenweven.

Van Averbekegebouw 

Het derde gebouw van het ensemble betreft het historische Van Averbekegebouw. In 1925 ontwerpt Emiel Van Averbeke dit als een scholengroep van een kleuterschool en twee lagere scholen. Hij vat het op als een samengesteld kloostercomplex met drie binnenhoven en gaanderijen hier rondom. Korteknie Stuhlmacher werkt aan een uitvoerige restauratie waarbij ze een historisch parcours voorzien dat de belangrijkste ruimten zoals de kloostergang rondom de centrale binnentuin in ere herstelt. De toevoegingen zijn in dit gebouw beperkt maar bieden een grote meerwaarde. Zo verlagen ze bijvoorbeeld de twee koeren aan de noord- en zuidzijde en plaatsen hier twee nieuwe laagbouwvolumes. Die herbergen aanvullende ruimten voor de school maar ook een dubbel dakterras. Dit prachtige gebouw is helaas nog niet opgeleverd maar zeker een kijkje langs buiten waard. De wandeling erheen kan meteen een aanzet zijn om de rest van de wijk te gaan verkennen.

Auteur: Lucas Antonissen