D/a: Kapel van de Ontluiking – geannuleerd

Zondag (Dag van de architectuur) → Groot-Bijgaarden

Een leegte om te zien

Dit project zal niet meer te bezoeken zijn tijdens de Dag van de architectuur.

Seppe (F/a Curatorenteam) licht toe waarom je dit project zeker niet mag missen.

Na meer dan acht eeuwen aan geschiedenis op de beschermde Wivina site – bovenop de gevonden resten van vijf opeenvolgende kerken – is het vandaag de beurt aan Tom Callebaut en Cindy Tirry. tc plus breide in samenwerking met en in opdracht van het Vlaams Lasalliaans Perspectief en de Broeders van de Christelijke Scholen een volgend stuk aan deze ellenlange geschiedenis.

Van begin tot eind

Na het kleine, houten sas treden we de Kapel van de Ontluiking blootvoets binnen. Wat meteen opvalt is de intense stilte en mondsnoerende leegte die de ruimte opvullen. De hele ruimte is gekleed in een helder beige: vilt voor de wanden, gespannen textiel voor het plafond en zand voor de vloer. Drie elementen die een perfecte akoestiek construeren. Een alternerend patroon van rechte, rode lijnen bakent een reeks luiken af die over de volledige hoogte en breedte van de vier muren doorloopt. Daarover straks meer. Houten, cilindervormige meubels bieden flexibiliteit, een eenzame hanglamp breekt de symmetrie, en op onverklaarbare wijze lichten de vloer en het plafond op. De hele ruimte baadt van begin tot eind in een diepe sfeer van spiritualiteit.

Achter het luik

De kapel is geen nieuwbouw maar een eigenaardige box in a box renovatie van een oudere kapel, waarbij de wanden van de nieuwe kapel nauwgezet die van de oude volgen. Een doorlopende reeks luiken maken het mogelijk om de oude kapel toch te laten verschijnen in de nieuwe kapel. De prachtige loden glasramen en muurschilderingen uit het interbellum krijgen een nieuw kader en hebben daardoor een verrassend en heftig effect. De leegte creëert afstand en ruimte om eens echt aandachtig te kijken naar de symbolen en de vormgeving uit andere tijden. De luiken bergen nog een hele reeks andere soort pracht, maar het doet bijna als een spoiler aan om dit op voorhand al weg te geven.

Leegte, stilstaan, reflectie

De kapel is tegelijk gevolg van en metafoor voor de secularisering van onze maatschappij. Elke katholieke school staat vroeg of laat voor dezelfde keuze: wat met de oude, beladen en in onbruik geraakte schoolkapel in tijden van ruimtegebrek? Het scholennetwerk van de Broeders van de Christelijke Scholen kiest voor een constructieve en creatieve oplossing. Een ‘moderne’ kapel, ontdaan van alle christelijke symboliek en traditie, die teruggaat tot zijn essentie: leegte, stilstaan, reflectie. De kapel biedt een antwoord op een maatschappij die zijn christelijke ballast beslist verwierp, maar die in dezelfde beweging ook zijn stilte, reflectie, en grote antwoorden kwijtspeelde. De lege ruimte is de ruimte voor een contemplatie zonder God. Nieuwsgierigheid en kijklust vallen dood in deze geabstraheerde, inhoudsloze ruimte; de enige mogelijke prikkel bevindt zich inwaarts.

De Kapel van de Ontluiking is – zonder overdrijven – mogelijks de meest intense architecturale ervaring die ik ooit mocht meemaken. De uitwerking is sterk, het verhaal ijzersterk, de ervaring meesterlijk. Het gebouw is een eenzaam voorbeeld van een absolute krachtoer in precisie en compromisloosheid, zonder te vervallen in louter architecturale doeleinden. Integendeel, dit gebouw is net niet bedoeld om naar te kijken, maar om te verstillen, om te reflecteren, om te kaderen.

Auteur: Seppe Feijen